Księżycowy krajobraz. Tak wyglądał Kostrzyn w marcu 1945 r. Miasto zostało niemal starte z powierzchni ziemi

Patrząc na te zdjęcia aż trudno uwierzyć, że tak bardzo zniszczone miasto mogło się odrodzić. Kostrzyn nad Odrą tuż po zakończeniu walk w 1945 r. wyglądał jak morze ruin. Niewiele było domów, które nadawały się choćby do remontu. Doskonale obrazują to zdjęcia w rosyjskich archiwów. 30 marca minęło dokładnie 76 lat od zakończenia krwawych i wyniszczających walk o zdobycie kostrzyńskiej twierdzy. Przez wielu miejsce to było nazywane „wrotami do Berlina”. Nic dziwnego, że Niemcy z taką zaciekłością bronili ówczesnego Küstrina. Wokół miasta powstały okopy i transzeje. Wiele wiaduktów w mieście zostało przerobionych na barykady. Powstały punkty oporu. To wszystko miało zatrzymać, albo choćby spowolnić walec Armii Czerwonej, który parł na zachód, w stronę stolicy Niemiec. Rocznicę zakończenia walk o Kostrzyn przypomniało Muzeum Twierdzy Kostrzyn. Historycy szacują, że zniszczeniu uległo około 90 proc. zabudowy całego miasta. Najbardziej ucierpiało Stare Miasto, które po dziś dzień nie zostało odbudowane. Był to ostatni bastion obrony Niemców przed wycofaniem się na drugi brzeg Odry. Rosjanie zaciekle bombardowali starówkę. Gorsza wytrzymałość budynków i zaciekły opór skutkowały tym, że 95 proc. tej części miasta przestała istnieć. Walki o Kostrzyn trwały 59 dni. W tym czasie czerwonoarmiści kilkukrotnie szturmowali twierdzę. Opór Niemców był zaciekły. Kostrzyn zdobywano etapami. W wyniku walk cała miejska infrastruktura przestała istnieć. Zaledwie kilka budynków użyteczności publicznej nadawało się do odbudowy. Rosjanie ocalili też kompleksy koszarowe. Prawdopodobnie dlatego, aby później zaadaptować je na własny użytek. Zniszczono sieć wodociągową, kanalizacyjną, elektryczną i gazową. Przestała istnieć komunikacja miejska. Przed działaniami wojennymi po terenie Kostrzyna jeździły tramwaje elektryczne. W pierwszych miesiącach 1945 r. cały tabor przestał istnieć. Dziś w mieście niemal nie ma śladów, że niegdyś kursowały tu tramwaje. Ślady trakcji możemy zobaczyć na Bramie Berlińskiej i dworcu kolejowym. Ślady po szynach tramwajowych widać na odcinku starej drogi przy ul. Sportowej. Zniszczeniu uległy niemal wszystkie kostrzyńskie mosty. Rosjanie po zdobyciu miasta zmuszeni byli naprędce tworzyć nowe i odbudowywać stare przeprawy, którymi mogliby przerzucić sprzęt i ludzi na drugą stronę Odry i Warty i utrzymać tym samym linie zaopatrzeniowe dla atakującej armii. Z relacji wojskowych i pierwszych cywilnych osadników wynika, że warunki życia w zrujnowanym mieście były koszmarne. Niemal nie nadawało się do zamieszkania. Wszędzie były sterty gruzów, budynki były uszkodzone, zniszczone lub zrównane z ziemią. Wszędzie zalegał wojskowy sprzęt, były tony niewybuchów i setki, jeśli nie tysiące ludzkich zwłok. Po wojnie trzeba jednak było uruchomić ważny węzeł kolejowy, który się tu znajdował. To właśnie kolejarze i ich rodziny jako jedni z pierwszych wzięli na siebie ciężar zamieszkania w zniszczonym Kostrzynie. Ślady wojny są widoczne w Kostrzynie po dziś dzień, choć trzeba mieć czujne oko, aby je wypatrzeć. Niektóre mury wciąż noszą ślady po pociskach i odłamkach. Zrujnowane pozostałe Stare Miasto. Niegdysiejsza, tętniąca życiem starówka nazywana jest dziś Kostrzyńskimi Pompejami. Po kilkupiętrowych kamienicach, zamku, kościele, ratuszu, szkole i wielu innych, monumentalnych niegdyś budowlach, do dziś przetrwały jedynie metrowej wysokości murki. Zdjęcia w galerii pochodzą z Centralnego Archiwum Ministerstwa Obrony Federacji Rosyjskiej. Pozyskane zostały poprzez serwis https://pamyat-naroda.ru/ . Za pośrednictwem tej strony udostępniane są archiwalia z czasów II wojny światowej.